Τετάρτη 22 Σεπτεμβρίου 2010

Στην Καρδιά της Ικαρίας

Δάσος του Ράντη
Εξερευνητική εκδρομή για επισήμανση μονοπατιών

Την Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου μια μικρή ομάδα 4 ατόμων ξεκινήσαμε για να ανακαλύψουμε και να ασφαλίσουμε επιτέλους ένα από τα αρχαία μονοπάτια που διασχίζουν το θρυλικό αυτό δάσος***.

Μπροστά στο Δάσος (βλέποντας από τα δυτικά προς τα ανατολικά).

Δύο οι λόγοι.
Ο ένας πρακτικός.
Το δάσος βρίσκεται στην προέκταση προς νότο του σημασμένου μονοπατιού Κάμπος – Φραντάτο. Διασχίζοντας το δάσος φτάνει κανείς στη κορυφογραμμή του Αθέρα και συναντά το μακρύ “μονοπάτι της οροσειράς” (ridge walk ή “transikarian trail”) από ακρωτήριο σε ακρωτήριο, καθώς και ένα από τα μονοπάτια για το Μαγγανίτη.


Ο δεύτερος λόγος ήταν “πολιτικός”.
Έχουν λεχθεί και λέγονται τόσα πολλά για του Ράντη όμως δεν υπάρχει πουθενά ούτε μια -έστω πρόχειρη- πινακίδα, ούτε ένα βελάκι, ούτε καν μια γενική κατεύθυνση, πολύ λιγότερο ένα σημαδεμένο ασφαλές μονοπάτι. Μόνο στους χάρτες αναφέρεται το όνομα της περιοχής. “Ράντη”. Επί του πεδίου όμως δεν υπάρχει απολύτως τίποτα. Και όμως “στα λόγια” το Δάσος του Ράντη κοντεύει να γίνει τόσο ξακουστό όσο και το Φαράγγι της Χάλαρης. Που βρίσκεται όμως; Πως πάει κανείς εκεί; Ποιός είναι ο ασφαλής τρόπος να γνωρίσει το δάσος χωρίς “να ξοριάσει”;


Ξεκινήσαμε την αναζήτηση στο οροπέδιο “Αρνοπέζα” που βρίσκεται στο τέλος του αμαξιτού δρόμου που έρχεται από το Φραντάτο. Μέχρι εκεί περίπου φτάνει το σηματοδοτημένο μονοπάτι  (που έρχεται κι αυτό απ' το Φραντάτο) το οποίο προσεγγίζει του Ράντη από τη δυτική του πλευρά. Σκοπός μας να εισχωρήσουμε στο δάσος και να βρούμε ίχνη από κάποιο παλιό μονοπάτι, κι αν όχι, να φτιάξουμε μια δική μας διαδρομή προς την κατεύθυνση που θέλαμε, δηλαδή για το βουνό.

Ψάχνοντας για ίχνη παλιού μονοπατιού

Στην αρχή έγινε το δεύτερο. Περπατάγαμε ανηφορίζοντας “στα κουτουρού” ακολουθώντας γιδόστρατες σ' ένα σκοτεινό λαγκάδι με τεράστιους γέρικους άργιους. Ο ένας πήγαινε από 'δω, ο άλλος από κει -η αναζήτηση ήταν κοπιαστική όποτε όμως ανταμώναμε για να ξεκουραστούμε οι στιγμές ήταν μαγικές. Άλλος κόσμος. Αρχαίος, πράσινος, σκοτεινός. Ομιλητική σιωπή.

Ξεκούραση στην "αποθέστρα"
Διάλειμμα για φαγητό σε ξέφωτο. Το φαγητό (τυρί, ψωμί, σταφύλια) κάνει καλό.
Αμέσως μετά βρήκαμε τα πρώτα ίχνη μονοπατιού.

Ευτυχώς δεν χρειάστηκε να χαράξουμε δικό μας μονοπάτι. Κάποια στιγμή εντοπίσαμε έναν “ορό” ή “ατσίρο” δηλ. όρθια πέτρα επίτηδες στημένη από ανθρώπινο χέρι με σκοπό να ορίζει το μονοπάτι.

Δείχνοντας τη σωστή κατεύθυνση.

Η κατεύθυνσή της έδειχνε τη σωστή διαδρομή.

Πράγματι λίγο πιο πέρα είχε κι άλλη, μετά κι άλλη -κι αν ήταν πεσμένες γνωρίζαμε πια “τον κώδικα”, τις αναγνωρίζαμε σαν σημάδια, τις σηκώναμε ξανά πάλι όρθιες και προχωρούσαμε παραπέρα.


Εκτός από τους ατσίρους είχαμε και μια άλλη βοήθεια στον εντοπισμό της διαδρομής. Η διαδρομή του αρχαίου μονοπατιού ήταν κατασκαμμένη με τρύπες! Γουρούνια! Ελεύθερα γουρούνια!

Λεπτομέρεια ατσίρου. Πίσω του (πάνω δεξιά γωνία)
φαίνεται σκάψιμο λέφτερου γουρουνιού.
"Αν συναντήσουμε νευριασμένα γουρούνια, τι κάνουμε;"
"Σκαρφαλώνουμε στα δέντρα!"

Κάποια στιγμή βρήκαμε και “το σαλόνι” τους. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Για την ώρα μόνο ας πούμε ότι το μονοπάτι προτάθηκε να ονομαστεί “μονοπάτι των γουρουνιών”. Όμως θα ήταν άδικο για το όμορφο δάσος κι έτσι η πρόταση αποσύρθηκε.

Φωτογραφίζοντας ένα άγνωστο φυτό.

Κρίνοντας από τη παλαιότητα και τη τεχνοτροπία των λιθοδομών, υποθέσαμε ότι το μονοπάτι που βρήκαμε πρέπει να είναι τουλάχιστον 100 ετών, ενώ το μέγεθος και η πυκνότητα “των ορών”, οι πολλές “αποθέστρες” (βράχοι όπου ακουμπούσαν οι φορτωμένοι πεζοπόροι για να ξεκουράζονται) δίνουν το μέτρο της σημασίας που είχε το μονοπάτι την εποχή που το έφτιαξαν. Παρ' όλα αυτά, μπορεί να μην είναι αυτή η τελική διαδρομή που θα ορίσουμε για τη διάσχιση του δάσους από την ανατολική πλευρά. Ίσως να υπάρχει άλλη καλύτερη. Θα ξαναπάμε και θα ξαναπάμε. Είναι ωραία εκεί.

*** Οι μετρήσεις που έχουν γίνει επιβεβαιώνουν αυτό που βλέπει κανείς με τα μάτια του όταν μπει μέσα στο Δάσος του Ράντη. Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα δάση της Μεσογείου. Αποτελείται κυρίως από δρυς αρίες (“Άργιους” τις ονομάζουν στην Ικαρία), επομένως δικαιολογημένα θα ονομάζαμε “δρυμό”. Ο λόγος που διασώθηκε από την υλοτόμηση και την ανθρακοποιία (παλαιό παραδοσιακό επάγγελμα των Ικαριωτών) ήταν η μεγάλη απόστασή του από τις ακτές. Ήταν μεγάλος κόπος να κατεβάσουν ξύλα και κάρβουνα μέχρι τη θάλασσα για να τα εξάγουν κι έτσι το άφησαν τελευταίο. Κάποτε όμως θα καταστρεφόταν κι αυτό, αν κάποια στιγμή στα τέλη του 19ου αιώνα οι δημογέροντες δεν αποφάσιζαν να το διατηρήσουν, ανακηρύσσοντάς το “δημόσια περιουσία” και απαγορεύοντας την υλοτόμηση.
Εκείνα τα χρόνια το δάσος κάλυπτε τεράστια έκταση και αποτελούσε πράγματι ένα σοβαρό “δημόσιο κεφάλαιο” που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί “από κοινού” προς όφελος του πληθυσμού σε περίπτωση κρίσης. Σήμερα το δάσος καλύπτει περίπου 16000 στρέμματα εδάφους, διατηρώντας ακέραια την αρχική του πυκνότητα στις πιο δύσβατες περιοχές στα υψώματα πάνω από τα χωριά Πετροπούλι και Φραντάτο μέχρι την κορυφογραμμή του Αθέρα. Πολλοί από τους χοντρούς πανύψηλους Άργιους έχουν μετρηθεί ότι είναι 500 χρονών ωστόσο δυστυχώς δεν ανανεώνονται. Μεγαλόπρεπα τα κουφάρια των γέρικων δέντρων κείτονται στο έδαφος, δεν χρησιμεύουν όμως για να στηρίζουν τρυφερά νεαρά δεντράκια. Δυστυχώς το δάσος μαστίζεται από την αποίμενη βόσκηση. Τα νεότερα δέντρα που βλέπει κανείς εκεί είναι 20-30 ετών. Δηλαδή είναι τα λίγα εκείνα που πρόλαβαν να μεγαλώσουν πριν την εποχή των επιδοτήσεων. Έτσι το δάσος μοιάζει με “γηροκομείο δέντρων”. Όπου πέφτει ένας γερο-γίγαντας Άργιος δεν υπάρχει περίπτωση να αντικατασταθεί από νέο δέντρο. Το έδαφος θα μείνει κενό και το χώμα θα το πάρει η βροχή. Επί χρόνια γίνονται ενέργειες για να σταματήσει η βόσκηση στο δάσος (προτάθηκε μάλιστα να περιφραχτεί) όμως μέχρι σήμερα χωρίς αποτέλεσμα.

9 σχόλια:

  1. Είχα την εντύπωση ότι υπήρχε μονοπάτι από το Πετροπούλι - νομίζω και σχετική ταμπέλα. Αν και εγώ δεν πεζοπορώ ούτε κατά λάθος, υπάρχουν νομίζω αρκετοί στη Μεσαριά που το έχουν περπατήσει, αν και δεν ξέρω σε τι κατάσταση είναι. Εικάζω όμως ότι στο Πετροπούλι θα ξέρουν.

    Όταν λέμε άγρια γουρούνια, εννοούμε όπως στο "Ο Αστερίξ στην Κορσική";

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ναι τώρα που το λες, υπήρχε πράγματι κάποτε στη διασταύρωση για τη πλατεία του Πετροπουλιού μια ταμπέλα για τη σπηλιά "Του Φούτρα το Ραό". Από κει ένα παρακλάδι του μονοπατιού συνέχιζε για του Ράντη. Είχε δώσει ο Δήμος κάτι λεφτουδάκια και "βόλεψαν" λίγο το μονοπάτι. Σύντομα όμως οι χωριανοί έβγαλαν την ταμπέλα κι έκλεισαν την είσοδο της σπηλιάς γιατί φοβόντουσαν για τα παιδιά τους και τυχόν επισκέπτες μην πάθουν ατύχημα μέσα στο σπήλαιο και ποιος τους ακούει και ποιος τους σώζει μέσα στην ερημιά.
    Δεν τους αδικώ. Είναι ευθύνη να βάζεις ταμπέλες για μέρη αμφίβολης ασφάλειας. Π.χ. η είσοδος στου Φούτρα είναι κατηφορική και γλιστερή. Εύκολα μπαίνεις μέσα, όμως δύσκολα βγαίνεις. Ούτε σκαλιά, ούτε φωτισμός. Εύκολο για κάποιον άπειρο να τον πιάσει πανικός.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Όσο για τα μονοπάτια στου Ράντη, έχεις δίκιο, υπάρχουν αρκετοί που ξέρουν και απ' το Πετροπούλι και απ' το Φραντάτο. Δεν πολυθέλουμε όμως να ρωτάμε. Υπάρχουν λόγοι τακτικής που δεν χωρά να αναλύσω εδώ (*). Χρόνο έχουμε, μένουμε Ικαρία χειμώνα-καλοκαίρι και είναι πιο συναρπαστικό να τα ανακαλύπτουμε μόνοι μας.

    Η δραστηριότητα μοιάζει με αρχαιολογία. Το μονοπάτι που βρήκαμε έχει ένα "κώδικα" κατασκευής και ένα είδος σηματοδότησης που δεν έχω ξαναδει αλλού στην Ικαρία. Όταν θα ξαναπάμε, θα γράψω γι' αυτό το θέμα και θα δημοσιεύσω φωτογραφίες.

    (*) Με το σχόλιο σου μου έδωσες έναυσμα για μια ξεχωριστή καταχώρηση. "Γιατί δεν ρωτάμε;" Ευχαριστώ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ξέχασα να σου πω για τα γουρούνια. Μάλλον το απώθησα γιατί τα φοβάμαι αρκετά. Είναι ελεύθερα ήμερα (ροζ) γουρούνια που βόσκουν αγεληδόν βελανίδια και γενικώς τα βγάζουν πέρα μόνα τους σαν έξυπνα ζώα που είναι. Έχω ακούσει ότι μπορεί να γίνουν επικίνδυνα! ΟΙΝΚ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλή ώρα που αύριο είναι πανσέληνος, έχω βρεθεί με γεμάτο φεγγάρι στου Ράντη και ήταν γ---. Στο γυρισμό όμως κουτουλάγαμε στα δέντρα. Ένα σημασμένο μονοπάτι επιτέλους!?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Περιμενω με ανυπομονησια το "Γιατι δεν ρωταμε". Θυμασαι το 2006; Ολο ρωτουσα τοτε, μεχρι που καταλαβα οτι ρωτωντας και ρωτωντας δεν θα πηγαινα ποτε. Παντως εμαθα ωραιες ιστοριες.

    Fuck the pigs :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Υπερπόντιο σχόλιο με πανάκριβη δορυφορική σύνδεση! Γουάου, πολύ τιμητικό! Είναι δυνατό να μη θυμάμαι το 2006; 'Ησουν η πρώτη που έκανες ενεργό sharing με προσωπική ευθύνη μέσω της φωτογραφίας (και των σχολίων) της περίπτωσης του Ράντη.

    Θα το γράψω το "Γιατί δε ρωτάμε". Το έχουμε συζητήσει αρκετές φορές με τα παιδιά. Είναι λίγο δύσκολο θέμα για να κάνω να το καταλάβουν "οι απ' έξω" γι' αυτό θ' αργήσει κάπως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Καλησπερα σας. Ειμαστε προσκοποι απο την Ευβοια και φετος το καλοκαιρι θα επισκεφθουμε την ομορφη Ικαρια. Ενα απο τα βραδια θα τα περασουμε στο Φραντατο. Την επομενη μερα θα επιθυμουσαμε να περπατησουμε στο Δασος του Ραντη..Μας ειπαν πως αν παμε μονοι μας θα χαθουμε.Πόση περιπου ωρα θα χρειαστουμε μεχρι να φτασουμε σε καποιο απο τα χωρια, Δαφνη,Στελι,Πετροπουλι?
    ευχαριστω εκ των προτερων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Καλώς να ορίσετε στο νησί μας!
    Κάνατε πολύ καλή επιλογή διαμονής και σχεδίου πεζοπορίας. Από το Φραντάτο μέχρι το Δάσος του Ράντη είναι περίπου 2 ώρες με τα πόδια και από εκεί είναι άλλες δύο ώρες μέχρι την έξοδο στο χωριό Πετροπούλι. Ωστόσο, πράγματι υπάρχει κίνδυνος να χαθείτε γιατί η περιοχή είναι πολύ εκτεταμένη με περίπλοκο ανάγλυφο και δάση, ενώ η σηματοδότηση δυστυχώς δεν είναι επαρκής. Γι' αυτό λοιπόν θα σας οδηγήσουμε εμείς! Μόλις φτάσετε στην Ικαρία, τηλεφωνήστε στο 6972031006.
    Σας περιμένουμε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή