Ο Ρυάκας στα Σπόδα

Η εξερεύνηση ενός σπάνιου σωληνωτού φαραγγιού

Στη νότια πλευρά της Ικαρίας, μερικά χιλιόμετρα δυτικά του χωριού Μαγγανίτης, υπάρχει ένα "κρυφό" βαθύ φαράγγι που ονομάζεται "Ρυάκας" ή (ρέμα του)"Ρυάκα". Είναι στενό και βαθύ, μολονότι όμως δεν φαίνεται από πουθενά, δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς την αρχή του. Βρίσκεται στο σημείο που έχει καταστραφεί ο κακοτράχαλος χωματόδρομος που πηγαίνει για Καρκινάγρι, ενώ πιο κάτω ανοίγεται μια ωραία πλατιά αμμουδιά -η παραλία "Ρυάκα".

View Larger Map

Εκεί βρεθήκαμε την περασμένη Τρίτη, 24 Σεπτέμβρη, με σκοπό να το εξερευνήσουμε. Το σχέδιο αυτό υπήρχε εδώ και χρόνια, καθώς πολλοί φίλοι μας είχαν περιγράψει την προκλητική αυτή διαδρομή φαραγγιού, όμως, όπως συχνά μας συμβαίνει, δεν μπορούσαμε να οργανωθούμε και να το κάνουμε στη σωστή εποχή, δηλαδή, το καλοκαίρι, όταν το φαράγγι δεν έχει πολύ νερό και η πορεία είναι πιο εύκολη. Ωστόσο, τελικά τα καταφέραμε! Οι "σκαρφαλωτές" ήταν η Ξένια και ένας φίλος από την Αθήνα, ο Τάσος, ενώ ο γράφων είχε αναλάβει τις διαδρομές με αυτοκίνητο, τις οδηγίες και την επικοινωνία.

Ας αρχίσουμε λοιπόν την περιγραφή.

Μετά από μια άκαρπη προσπάθεια να βρεθεί το παλιό μονοπάτι που ανέβαινε στο βουνό δίπλα στο ρέμα και ένα ωραίο μπάνιο στην παραλία (2η φωτό), οι σκαρφαλωτές μπήκαν στο φαράγγι. Είναι πράγματι μια βαθιά "αυλακιά" μέσα σε χρωματιστά μαλακά πετρώματα, ενώ ευχάριστη έκπληξη ήταν ότι παρόλη την ξηρασία της εποχής, στην κοίτη έτρεχε ακόμα αρκετό νερό σε ωραίες πέτρινες γούρνες και "λιβάδες".

Όπως αναμενόταν, στην αρχή η ανάβαση δεν ήταν δύσκολη. Ήταν φανερό ότι η μεγάλη ορμητική πλημμύρα του 2011 είχε διαπλατύνει και ισοπεδώσει την κοίτη, ενώ οι μεγάλοι βράχοι που μας έλεγαν ότι στέκονταν εμπόδια, προφανώς είχαν κονιορτοποιηθεί.

Μοιάζοντας μάλλον με τεράστια υδροροή, ο Ρυάκας έχει πραγματικά σωληνωτή μορφή και μέση κλίση 45 μοιρών περίπου. Όμως, μετά από κάθε ανηφορικό τμήμα υπάρχουν πλατιά "σκαλοπάτια" όπου η πορεία είναι ευκολότερη. Εκεί το νερό δημιουργεί (ακόμα και το Σεπτέμβριο) λίμνες πολύ κατάλληλες για δροσιά και ξεκούραση. Αυτά τα σκαλοπάτια στην Ικαρία ονομάζονται "ανεβάθρες".

Έτσι συνεχίστηκε η ανάβαση από "ανεβάθρα" σε "λούκι", μετά πάλι σε ανεβάθρα, πάλι σε λούκι κτλ. Κάποια στιγμή, σε υψόμετρο 350 μ. περίπου φάνηκε η κορυφή "Ρούκουνας" (υψομ. 900 μ., 5η φωτογραφία). Όμως το ρέμα του Ρυάκα δεν έρχεται από εκεί αλλά κάνει μία γωνία στρίβοντας δεξιά όπως ανεβαίνουμε (ανατολικά) και κατευθύνεται λοξά προς το οροπέδιο Εριφή (υψομ. 800 μ.) από το οποίο πηγάζει.

Από το ίχνος της στάθμης στα τοιχώματα φαίνεται ότι το νερό που έρχεται από το βουνό τον χειμώνα είναι πάρα πολύ. Τότε το φαράγγι πλημμυρίζει και γίνεται απολύτως αδιάβατο σε όλο το μήκος και πλάτος του. Έτσι ο Ρυάκας είναι σαν φυσικός φράκτης ανάμεσα στην κατοικημένη και καλλιεργημένη περιοχή του Μαγγανίτη (ανατολικά) και τη ζώνη των κατσικιών (δυτικά). Αυτή η περιοχή εκτείνεται από το Ρυάκα μέχρι το Τραπάλου και ονομάζεται "Σπόδα" -εξού και ο τίτλος της καταχώρησης: "Ο Ρυάκας στα Σπόδα".

Άλλο ένα διάλειμμα για φαγητό (ρεβύθια με ντομάτα και ρύζι!) και ξανά πάλι σκαρφάλωμα. Η απόσταση από τη θάλασσα μεγαλώνει καθώς κοντεύουμε σχεδόν στη μέση του φαραγγιού. Όμως και εδώ και πάνω αρχίζει να αυξάνεται σιγά-σιγά η κλίση του χειμάρρου. Ωστόσο, ευτυχώς ο βράχος δεν είναι γλιστερός, ενώ, αν και απότομη, η κοίτη του παρουσιάζει "σκαλώματα" σαν ζωνάρια, όπου μπορεί κανείς να βαδίσει αρκετά άνετα. Αυτό το τμήμα πρέπει να είναι πολύ εντυπωσιακό τον χειμώνα, καθώς το νερό σ' αυτό το σημείο θα σχηματίζει "cascades". Αν εξαιρέσει κανείς τις λίμνες, εδώ βρίσκεται το πιο ενδιαφέρον σημείο του φαραγγιού, τόσο από γεωλογική άποψη, όσο και από αισθητική άποψη λόγω των σχημάτων και των χρωμάτων.

Μετά την ανάβαση αυτού του εντυπωσιακού όσο και δυσκολου τμήματος της κοίτης, ξαφνικά αρχίζουν πάλι "ανεβάθρες", δηλαδή κλιμακωτές λίμνες, μερικές από τις οποίες μάλιστα είναι αρκετά μεγάλες. Ο πυθμένας τους είναι αμμουδερός -τι ξεκούραση για τα πόδια!

Από εκεί και πέρα όμως αρχίζουν τα δύσκολα...

Η κλίση όλο και μεγαλώνει. Κι αν οι σκαρφαλωτές καταφέρνουν ακόμα να αναρριχηθούν από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι, σε κάποιο σημείο συναντούν ένα πολύ απότομο "λούκι" που αν και δεν είναι πολύ ψηλό (14 μ. περίπου) είναι αδύνατον κανείς να σκαρφαλώσει χωρίς σχοινιά. Μοιάζει "φρέσκο" χωρίς καθόλου ρωγμές ή σκαλώματα, φαίνεται άρα ότι δημιουργήθηκε πρόσφατα -ίσως στη διάρκεια της πλημμύρας του '11- από πτώσεις μεγάλων βράχων που λείαναν την επιφάνειά του. Επομένως εδώ οι σκαρφαλωτές έπρεπε να βγουν από την κοίτη και να βρουν τρόπο να παρακάμψουν αυτό το σημείο.

Πως όμως; Οι πλευρές είναι σχεδόν εξίσου απότομες. Τουλάχιστον όμως από τη δεξιά (ανατολική) πλευρά φαίνεται να υπάρχουν αρκετά "πιασίματα" για να αναρριχηθεί κανείς.

Αν δείτε προσεκτικά τις φωτογραφίες, θα παρατηρήσετε ότι τα δέντρα στην ανατολική πλευρά του Ρυάκα είναι... ελιές. Πράγματι, η περιοχή ήταν άλλοτε ελαιώνας που τώρα έχει εγκαταλειφθεί στο έλεος των ελεύθερων κατσικιών. Το έδαφος εκεί πάνω είναι σχετικά ομαλό, έτσι ώστε αν κανείς βγει από το φαράγγι εγκαίρως, δηλαδή αρκετά πριν το αδιάβατο λούκι, θα μπορέσει να βαδίσει και να βρει σύντομα το σηματοδοτημένο μονοπάτι που οδηγεί στους καταρράκτες Ρυάκα και στο Σελίνι. Όμως αυτό τώρα είναι αδύνατον. Στο οροπέδιο της Εριφής πέφτει η νύχτα ενώ μέσα στο φαράγγι σε λίγο θα είναι πολύ σκοτεινά.

Έτσι ο Τάσος κι η Ξένια, μιας κι η βραδιά ήταν καλή, ανέβηκαν λίγο πιο πάνω στην πλαγιά του φαραγγιού και βρήκαν ένα προστατευμένο σημείο ανάμεσα σε βράχους και δέντρα. Εκεί αποφάσισαν να περάσουν όπως-όπως τη νύχτα. Δεν ήταν πολύ άνετα και είχε και πολλά κουνούπια, όμως ανταμοιβή τους ήταν μια υπέροχα γαλήνια αυγή ανάμεσα στις πλαγιές του φαραγγιού με ορίζοντα τη θάλασσα. Δείτε τις φωτογραφίες που τράβηξαν:

Όταν ξημέρωσε για τα καλά, ξεκίνησαν πάλι. Στο φως της ημέρας είδαν ότι δεν ήταν τόσο δύσκολο τελικά να παρακάμψει κανείς το αδιάβατο "λούκι". Έτσι ξαναβρέθηκαν στην κοίτη του χειμάρρου και την ακολούθησαν πάλι. Σε αντίθεση με το κάτω, το πάνω μέρος του φαραγγιού δεν είχε παρά ελάχιστο νερό αυτήν την εποχή, όμως υπήρχε άφθονο φως και άπλετη θέα. Μολονότι, πλησιάζοντας στους (στεγνούς τώρα) καταρράκτες και στο Σελίνι, το τοπίο -όπως έχουν πει- "μοιάζει με νταμάρι μεθυσμένου γίγαντα", ανάμεσα στους βράχους και στους γκρεμούς υπάρχουν περάσματα εφόσον κανείς ακολουθεί τη σωστή πορεία. Σημάδι είναι η χαρακτηριστική βραχοκορφή που δεσπόζει πάνω από το Σελίνι και φαίνεται στην τελευταία από τις επόμενες φωτογραφίες.

Μετά αρκετή ώρα σ' αυτό το σκηνικό, οι σκαρφαλωτές αναρριχήθηκαν στην δεξιά (ανατολική) πλευρά και βγήκαν από το φαράγγι όταν φάνηκε "το τείχος" όπου τον χειμώνα ξεχύνεται ο δεύτερος καταρράκτης. Ανεβαίνοντας, βρήκαν το μονοπάτι που πηγαίνει παράλληλα με τον χείμαρρο. Δεν φαίνεται καλά στην αρχή, όμως προχωρώντας προς το Σελίνι, γίνεται όλο και πιο ευδιάκριτο. Μολονότι, στη συνέχεια γίνεται πολύ ανηφορικό, είναι καλά σημαδεμένο. Έχει γίνει πολύ καλή δουλειά εδώ, αφού η λίμνη Σελίνι κι οι καταρράκτες Ρυάκα είναι σημαντικό αξιοθέτο που επισκέπτονται αρκετοί άνθρωποι το χειμώνα και την άνοιξη.

Βρίσκεται στα 800 μέτρα περίπου και ακριβώς από πίσω "κρύβεται" το οροπέδιο Εριφή, όπου αρχίζει πάλι "ο πολιτισμός": τα κανονικά μονοπάτια, οι δρόμοι και οι... άνθρωποι.

View Larger Map

Εδώ τελείωσε το χρονικό της εξερεύνησης του σπάνιου σωληνωτού φαραγγιού του Ρυάκα. Επιστρέφοντας με το αυτοκίνητο στις Ράχες,  κουβεντιάζοντας με τους αξιέπαινους σκαρφαλωτές, βγάλαμε κάποια συμπεράσματα:

1) Χάρτης: ΠΡΟΣΟΧΗ: Ο χάρτης της Terrain επαναλαμβάνει το λάθος παλαιότερου χάρτη και αντί για "Ρυάκα" γράφει "Καλογήρου"! Δημοσιεύουμε το χάρτη διορθωμένο:

2) Κατεύθυνση: Μολονότι τα "Σπόδα" είναι πολύ μακριά από τους κυριότερους οικισμούς του νησιού, αξίζει κανείς να φτάσει κανείς ως εκεί και να κάνει ανάβαση, αντί για κατάβαση. Κι αυτό όχι μόνο γιατί σε τέτοιες μεγάλες κλίσεις η ανάβαση είναι ευκολότερη και ασφαλέστερη, αλλά και γιατί μόνο ανεβαίνοντας μπορεί κανείς να θαυμάσει με άνεση την καταπληκτική "σωληνωτή" μορφή του φαραγγιου και την εντυπωσιακή διαμόρφωση των πετρωμάτων. 

Όσον αφορά την κατάβαση, όταν έχει πιο πολύ νερό, το φαράγγι πρέπει να έχει πολύ ενδιαφέρον για όσους κάνουν ραπέλ ή canyoning, όμως αυτό είναι μια άλλη ιστορία...

3) Διάρκεια: Από την παραλία Ρυάκα μέχρι το αδιάβατο "λούκι" που χρειάζεται να παρακάμψει κανείς, η ανάβαση διαρκεί περίπου 3-4 ώρες, ενώ από εκεί μέχρι την έξοδο στην Εριφή χρειάζονται άλλες 2-3 ώρες. Άρα συνολικά η ανάβαση του Ρυάκα απαιτεί 5-8 ώρες (εννοείται ότι στους χρόνους αυτούς περιλαμβάνονται κολύμπι, φωτογραφίες, χαζολόγημα κτλ.), με άλλα λόγια, ο Ρυάκας απαιτεί μια ολόκληρη μέρα. Εμείς κάναμε το λάθος να εκτιμήσουμε την ανάβαση κατά 2-3 ώρες συντομότερη, κι έτσι, έχοντας ξεκινήσει το μεσημέρι, οι σκαρφαλωτές υποχρεώθηκαν να διανυκτερεύσουν.

4) Δυσκολία: Πολύ μεγάλη, φυσικά, ωστόσο μέσα στα κανονικά όρια για φαράγγι. Οι εξερευνητές δεν χρειάστηκαν εξοπλισμό, αν το αναλάβει κανείς όμως καλό είναι να έχει εμπειρία και να είναι βέβαιος για τη φυσική κατάσταση του.

5) Εναλλακτικές: Μέχρι να εντοπίσουμε παλιά μονοπάτια που ίσως σώζονται στην περιοχή, πρέπει κανείς να θεωρεί ότι δεν υπάρχουν. Οι πλαγιές του βουνού εκατέρωθεν του φαραγγιού είναι πολύ ταλαιπωρημένες τόσο από κατολισθήσεις, όσο και από την υπερβόσκηση, έτσι ώστε αν βγει κανείς από το φαράγγι, αναζητώντας μονοπάτι, θα εμπλακεί σε πολύωρη ταλαιπωρία μέσα σε βράχια, κλαδιά και θάμνους.

6) Σήμανση: Δεν υπάρχει κι ούτε μπορεί να υπάρξει, καθώς τα νερά στο φαράγγι ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλο ύψος το χειμώνα. Σήμανση συναντά κανείς μόνο αφού έχει βγει από την κοίτη, αρκετά ψηλά στην ανατολική πλευρά του φαραγγιού. Όπως είπαμε παραπάνω, είναι το μονοπάτι που οδηγεί στο Σελίνι και μετά στην Εριφή.

ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΙΔΕΑ

Ήταν ένα παλιό όνειρο που τώρα, έχοντας εξερευνήσει τον Ρυάκα, ξαναζωντάνεψε. Καθώς το φαράγγι του Ρυάκα και το φαράγγι της Χάλαρης βρίσκονται περίπου στο ίδιο ύψος, μπορεί επιτέλους να γίνει (ίσως το ερχόμενο καλοκαίρι) η εγκάρσια διάσχιση της Ικαρίας από την παραλία Ρυάκα μέχρι την παραλία του Να στο βόρειο μέρος! Η διανυκτέρευση θα γίνει στην Εριφή. Σίγουρα θα είναι ένα συναρπαστικό 2ήμερο!

Αν θέλετε, διαβάστε επίσης ...

http://egotoagrimi.wordpress.com/tag/ryakas/
http://egotoagrimi.wordpress.com/tag/elias-kampos/

http://islgr.wordpress.com/2009/07/02/Ποιοί είναι οι άγνωστοι κατασκευαστές των "κούκων" στην Ικαρία;/

SlideShow όλων των φωτογραφιών της ανάβασης του Ρυάκα στο σύνδεσμο:
https://picasaweb.google.com/OPSIkarias/RyakasIkariaSept2013#slideshow

Πατήστε F1 για προβολή πλήρους οθόνης. Αξίζει!

SlideShow των καλύτερων φωτογραφιών σε ψηλότερη ανάλυση στον σύνδεσμο:
 
http://www.flickr.com/photos/angeloska/sets/72157636218852225/show


Γεια σας.